Split : Croatia

क्रोएशिया - दक्षिण युरोपातला एका बाजूने लांब समुद्र किनारा लाभलेला एक छोटा देश. One of the newly born countries. पण तरी खूप जुना इतिहास असलेला देश ज्याची almost ७०% economy tourism वर अवलंबून आहे. 

१९९० म्हणजे अगदीच अलीकडे Republic of Yugoslavia चे सहा देशात विलगीकरण होवून Croatia देशाची पहिली प्रजासत्ताक स्थापन झाली. Slavic वंशाचे हे लोक. या भागावर सतत कुणी ना कुणी आक्रमणं करून सत्ता गाजवली. अगदी चौथ्या पाचव्या शतकापासून Geek, Romans, Slavic, ottoman empire, Austrian, Venetian, Hungarian, मग दुसऱ्या महायुध्दा दरम्यान Republic of Yugoslavia चा भाग बनला. थोडक्यात या भागात colonisation केलेल्या सगळ्या देशांच्या  संस्कृती, त्यांच्या खाद्य पद्धती याचा आजही पगडा आहे. इटालियन, टर्कीश हे इथले ऑथेंटिक पदार्थ आहेत. पुढेही सतत cold war सुरूच राहिली.. बरीच कॉम्प्लेक्स political चढाओढ आणि मग १९९० साली पहिले independent parliamentary elections होवून क्रोएशियाचे स्वतंत्र असे प्रजासत्ताक स्थापन झाले. इतका अलिकडे स्वतंत्र झालेला हा देश. युरोपियन युनियनचा भाग झाल्याचे फायदे आणि तोटे दोन्ही लाही सामोरे जावं लागल्याने tourism च्या आधारावर पुढे जात आहे. अशी साधारण basic background.

Croatia चे साधारण दोन भाग. Dalmatia आणि Pannonia.

Delma म्हणजे मेंढ्या. तर मेंढपाळ करणारे लोक म्हणजे Dalmatian लोकं. mountain ranges पासून खाली पूर्ण coastal line पर्यंत आणि Adriatic sea मधली सगळी बेटे मिळून क्रोएशियाचा जो भाग होतो तो म्हणजे Dalmatia. आणि mountain ranges च्या वरचा भाग Pannonia. असं तिथल्या गाईडने आम्हाला सांगितलं. आम्ही Dalmatia मधल्या Split या कोस्टल शहरामध्ये राहिलो आणि जवळपास चा भाग फिरलो. 

सगळीकडे फक्त आणि फक्त हजारो tourists. जुलै म्हणजे भर उन्हाळा. Peak touristic season. दिवसाचे तापमान ३७ ते ४० पर्यंत, तळपतं, भाजून टाकणारं ऊन. मध्ये हलका समुद्री वारा. Tourism च्या दृष्टीने हे शहर खूप सुंदर अगदी आखीव रेखीव develop केलं आहे. कुठेही बिलकुल फसवेगिरी नाही. लुटालूट नाही. सगळीकडे food, island tours च्या एकसारख्या किमती. वस्तू विकण्यासाठी प्रवाशांच्या मागे लागणे नाही. लबाडी नाही. अतिशय सुरक्षित देश. 

पॅरिस आणि रोमचा अनुभव याबाबतीत फारच खराब आल्याने दर वेळी नवीन ठिकाणी खबरदारी घेतो. पण इकडे मात्र फिरताना खूप सुरक्षित वाटले.  

 Quick facts :

• It's very sporty country - Croatia १९९० साली स्वतंत्र देश झाल्यापासून आत्ता पर्यंत त्यांनी तीन फुटबॉल वर्ल्ड cup जिंकलेत. Olympics मध्ये कायम अनेक पदकं मिळवली. Winter sports सोडले तर इतर बऱ्यापैकी सगळ्या खेळात हा देश बराच अग्रेसर आहे. 
• इथली मूळ Dalmatian लोकं खूप उंच आणि सडसडीत. स्मोकिंग आणि कॉफी (कडक उन्हातही espresso) पिण्याचे प्रमाण खूप जास्त.
• एकूण लोकसंख्या साडे तीन कोटी.
• क्रोएशियन भाषेमध्ये २००० इटालियन तर ८०० शब्द टर्कीश भाषेतले आहेत.  
• मागच्याच वर्षी क्रोएशियाने युरो ही official currency म्हणून accept केली.
• जगातलं सगळ्यात खारट समुद्राचं पाणी इथल्या Adriatic समुद्राचं. अशा अतिशय खारट पाण्यात तिरकी पडणारी सूर्यकिरणं परावर्तीत होवून इथल्या समुद्राला आलेला नितळ निळाशार सुंदर रंग. इथल्या Blue Lagoon बेटांवर आणि जवळच्या इतरही बेटांवर ते बघता आलं. 
• Most salty but most clean sea water in the world as per the records. समुद्राचा तळ दिसतो इतकं सुरेख आणि स्वच्छ असं समुद्राचं निळंशार पाणी. 
• या देशात एकूण ८ national parks आहेत, सुंदर धबधबे आणि wild life, निसर्गाची मुक्त हस्ते उधळण असलेले हे नॅशनल पार्क्स. त्यातली एक अतिशय मोठी अशी Kirka National Park जी Split शहरा पासून दीड एक तासाच्या ड्राईव्ह वर आहे. 
• Hiking साठी mountain ranges आहेत आणि आजूबाजूला अनेक सुंदर बेटे, खूप सारे beautiful beaches आहेत.
• देशाची इकॉनॉमी mainly tourism वर अवलंबून. मे ते September पर्यंत इथली लोकं एका वेळी दोन तीन जॉब्स करून भरपूर पैसे कमावून घेतात. आमचा Historical tour चा guide हा high school मध्ये history teacher म्हणून काम करतो आणि weekend ला historical tour चा guide म्हणून ही दुसरी नोकरी करतो असे म्हणाला. दुसरी तिथल्या Palace ची tour guide ही archeologist म्हणून काम पण करते आणि guide म्हणूनही. एकूणच खूप कामसू आणि धडपडी शिवाय very polite towards tourists अशी ही लोकं वाटली. It definitely make sense for their business and economy.
• Dalmatian Delicacies मध्ये फीग वॉलनट पासून केलेला long lasting cake, Olives च्या चटण्या, cuttlefish, octopus, prawns आणि इतर बरंच seafood, meat मध्ये mainly lamb, एक स्पेसिफिक ham, आणि sausages हे slavic फूड शिवाय, venetian colonisation चा इम्पॅक्ट दाखवणारे ऑथेंटिक इटालियन पिझ्झे आणि पास्ते (Pizza hut, डॉमिनोज या food chain मात्र इथे कुठेही दिसल्या नाहीत)         
  Blue Cave
  
  

आम्ही तिथे पाच दिवस होतो. दोन दिवस ओल्ड सिटी अँड dalmatian हिस्टोरिकेल tour घेतली ज्यातून या देशाबद्दल बरीच माहिती मिळाली. एक दिवस Five islands tour घेतली. Hvar, Vis, Bisevo, Brac, Korcula islands पाहीली. बोटीवरून समुद्रात dive करून पोहता आलं. Blue Cave हे तर माझ्यासाठी मेन attraction. खूप सुरेख blue cave. तिथे जाण्याचा आणि समुद्रातली गुहा पाहण्याचा संपूर्ण अनुभव फार सुरेख. नेक्स्ट डे Kirka National पार्क ला भेट आणि शेवटच्या दिवशी Klis fortress या जवळच्या किल्ल्याला भेट दिली. हे Game of Thrones चे एक filming लोकेशन म्हणून आवर्जून लोक भेट देतात तो हा किल्ला. 

Croatia मधली बाकीही शहरं Trogir, Zagreb, Zadar, Dubrovnik तिथली संस्कृती, old town, medival churches, beautiful beaches साठी आवर्जून बघावीत अशीच आहेत. 

Klis Fortress

युरोपातल्या या छोट्याशा पण सुंदर देशाला क्रोएशियाला एकदा तरी भेट द्यावी हे मात्र नक्की.  

 

राजस्थान डायरी : उदयपूर

उदयपूर - कॅपिटल ऑफ मेवाड - City of lakes, झिलों का शहर असलेल्या राजस्थान मधील या सुंदर ऐतिहासिक शहराला भेट देणं म्हणजे कला, राजस्थानी स्थापत्य, तिथला पराक्रमी इतिहास आणि शौर्य गाथा या सगळ्याची अनुभूती देणारा एक सुरेख अनुभव. Every corner of this city has some kind of historic significance and beauty.

उदयपूर मधील सगळ्यात जुना तलाव म्हणजे पिचोला तलाव. १३६२ साली कृत्रिम रित्या तयार केलेल्या या लेक पिचोलाच्या एका किनाऱ्यावर असलेले एक हॉटेल म्हणजे हॉटेल लेक पिचोला, जिथे आम्ही उदयपूर मधले दोन दिवस मुक्काम केलेला. या अतिशय सुंदर आणि भव्य हेरिटेज हॉटेल मध्ये पाऊल ठेवल्या पासून प्रत्येक क्षणाला आम्हाला राजपुताना थाट, कला, वैभव आणि वास्तुकलेची प्रचिती येत होती. हे शाही हॉटेल म्हणजे खूप जुना ऐतिहासिक वारसा असलेली एक भव्य, सुंदर हवेली.

अठराव्या शतकात उदयपूरच्या जहागीरदारांनी त्यांचे खाजगी शाही निवासस्थान म्हणून बांधलेली पिपलीया हवेली म्हणजे हे आत्ताचे हॉटेल लेक पिचोला. १९८५ मध्ये पिपलीया घराण्याचे वंशज ठाकूर चंद्र भानू सिंग यांनी या भव्य हवेलीच्या काही भागाचे हॉटेलमध्ये रूपांतर करून ती पर्यटकांसाठी उपलब्ध करून दिली आणि उरलेला भाग राजघराण्यासाठी राखीव ठेवला जिथे आत्ताही त्यांचे पुढचे वंशज वास्तव्यास आहेत. अशा या राजघराण्याशी संबंधित ऐतिहासिक वास्तूमधल्या दोन दिवसाच्या मुक्कामात उदयपूरचा राजपुताना शाही थाट अनुभवणं ही एक जपून ठेवावी अशी आठवण. म्हणून या हवेली बद्दल थोडं विस्तारून सांगावं असं वाटलं.

Hotel Lake Pichola 

  

हॉटेल लेक पिचोलाचा तलावा किनारीचा भाग 

या हॉटेल मध्ये आम्ही जिथे राहिलो ती Lakeview असलेली एक प्रशस्त मोठी रूम होती ज्यामध्ये एका भागात सुंदर सुशोभित भारतीय बैठक आणि दुसऱ्या भागात मोठा झुला होता. शिवाय तलावाच्या बाजूने सूर्योदय, तेव्हाचं केशरी आकाश दिसेल अशी रूमची मांडणी होती. हॉटेल मधल्या प्रत्येक खांबांवर, दरवाजांवर, छोट्या मोठ्या कमानींवर केलेलं नक्षीकाम, उंच छतांवरून खाली दिसणारी मोठमोठी झुंबरं, सुशोभित भिंती, नाजूक एम्ब्रॉयडरी केलेल्या पडद्यांच्या उंच कमानी अगदी नजर हटवता येऊ नये अशा कलाकुसरीने भरलेली तिथली प्रत्येक गोष्ट जुन्या काळाच्या राजपूत वैभवाची साक्ष देत होती.

आमच्या रूमच्या एका भागात असलेली ही बैठक खोली 

दुसऱ्या भागात असलेला सुंदर झोपाळा

Dressing area 

पिचोला हॉटेल रुफटॉप रेस्टॉरंट 

ब्रेकफास्ट हॉल

या हॉटेल मधल्या पहिल्या दिवशीच्या इतक्या सुंदर स्वागता नंतर आता उदयपूर शहर बघण्याची आमची उत्सुकता वाढली.

Beautiful arch 

पुढच्या दोन दिवसात आम्ही महाराणा उदयसिंग-२ यांनी सोळाव्या शतकात बांधलेला सिटी पॅलेस जो भारतातला दुसऱ्या क्रमांकाचा मोठा पॅलेस आहे तो पाहिला. तिथली ऐतिहासिक घटनांच्या वर्णनाने भारावून टाकणारी detailed guided टूर तिथल्या ऐतिहासिक घटनांचे साक्षीदार असलेले राजमहालाचे भाग पाहणं फार सुंदर वाटलं. उदयसिंग-२ यांचे पुत्र म्हणजे शूर, पराक्रमी योद्धा महाराणा प्रताप, हळदी घाटची ऐतिहासिक लढाई, अठराव्या शतकात तयार केलेला फतेहसागर तलाव, राणा संग्रामसिंग यांनी त्यांच्या राणीसाठी बांधलेली सहेलियों कि बाडी, सूर्यास्ताच्या सुंदर छटा दाखवणारा गुंगुर घाट, जवळच असलेला (उदयपूर पासून १०० कमी) कुम्भलगडचा किल्ला जिथे महाराणा प्रताप यांचा जन्म झाला. महाराणा कुंभा यांच्या पराक्रमाच्या अनेक कथा या सगळ्या गोष्टी जाणून घेताना, त्यावेळेचे राजपुती वैभव बघताना फार भारावून जायला झालं.

उदयपूर पॅलेस

शीश महल 

राजस्थान मधल्या इतर भागांच्या तुलनेत हा मेवाड भाग माझ्यासाठी जास्त उत्सुकता वाढवणारा होता. खरंतर जयपूर, जोधपूर, जैसलमेर इथल्या आणि जवळपासच्या इतर राजपूत राजांनी मुघल किंवा इंग्रज यांच्याशी मैत्री साधून युद्धे व त्यातली हानी टाळली आणि त्यांच्याच अधिपत्याखाली स्वतःची राज्ये चालवली आणि राजेशाही ऐश्वर्य उपभोगले, जोपासले.

पण त्या तुलनेत मेवाड हा भाग मात्र त्या त्या वेळच्या राजांनी आधी खिलजी मग मुघल आणि नंतर इंग्रज या कुणाच्याही अधिपत्याखाली कधीही येऊ नये यासाठी आटोकाट प्रयत्न केला, युद्धे केली. मोडेन पण वाकणार नाही हा बाणा राखत मेवाडच्या या स्वाभिमानी राजपुतांनी शेवटपर्यंत प्रयत्न केले पण हार पत्करली नाही. चौदाव्या शतकात असलेली मेवाडची राजधानी म्हणजे भव्य असा पसरलेला चित्तोडगड म्हणजे चित्रकूट पर्वत तिथला रंजित इतिहास जाणून घेणे म्हणजे स्तिमित व्हायला झाले. बाजूने भलामोठा पसरलेला अरवली पर्वत, गीरचे घनदाट जंगल, आजूबाजूची इतर अरण्ये अशी सुंदर नैसर्गिक सुबत्ताही लाभलेला राजस्थानचा हा देखणा भाग.

सहेलियोंकी बाडी

Fatehsagar lake

असे हे सुंदर उदयपूर शहर पर्यटन क्षेत्र म्हणून शासनानेही खूप छान विकसित केले आहे. फ्रेंच, जर्मन, डच, अमेरिकन आणि आणखी बऱ्याच देशातले लोक पर्यटनासाठी इथे फिरताना आढळले. इथल्या सगळ्या तलावांची स्वच्छता अतिशय उत्तम राखली आहे. सिटी पॅलेस अजूनही ट्रस्ट स्वरूपात इथल्या राजघराण्याच्याच ताब्यात आहे. इथले राजघराणे कुठल्याही राजनैतिक पक्षाशी जोडलेले नाही. पर्यटक हेच इथले महत्वाचे उत्पन्नाचे साधन. कला कुसरीच्या वस्तूंनी बाजारपेठा गच्च भरलेल्या दिसल्या. संपूर्ण राजस्थान हे कलाकुसरीच्या असंख्य वस्तू (handycrafts), नैसर्गिक रंगांनी काढलेले paintings, पिचवई paintings, हातानी विणलेले कॉटन, लोकर आणि सिल्कचे सुंदर rugs, लहरीया आणि बांधणी साड्या आणि मार्बल यासाठी का प्रसिद्ध आहे हे तिथे गेल्यावर, तिथल्या लोकल आर्टिस्ट्सला भेटल्यावर त्यांची कला प्रत्यक्ष पाहिल्यावर लगेच लक्षात येते. ताजमहाल बांधण्यासाठी लागलेले संपूर्ण मार्बल हे याच भागातून नेले गेले होते, हे नव्यानेच कळले. 

निवांत वेळ काढून नक्की भेट द्यावे असे हे कलात्मकतेने सजलेले, ऐतिहासिक वारसा लाभलेले सुरेख शहर - उदयपूर.

- अश्विनी वैद्य 

८.०१.२४